Fair isle breien hoe doe je dat?

Breien met meerdere kleuren is bijzonder populair! De bekendste benaming hiervoor is "Fair Isle breien". Strikt gezien is dit echter reeds een onderverdeling. (Je kunt het een beetje vergelijking met Pampers en luiers ;-) of Bic en balpen )

De Nederlandse term "inbreien" (of "jacquard breien")  en de Engelse term "stranded knitting" zijn betere algemene termen voor deze techniek.

Er zijn namelijk diverse culturen waar men sinds eeuwen met meerdere kleuren breit. Behalve op de Shetland eilanden kent men ook in Noorwegen, Zweden, IJsland en Letland deze techniek. De regels en het kleurgebruik verschillen echter in elke regio

Wat is Fair Isle breien?

Fair Isle breien is een techniek waarbij je een meerkleurig symmetrisch telpatroon breit. Het is één van de verschillende manieren om jacquard te breien of in te breien.

De kenmerken van Fair Isle breien:

• Je breit steeds in het rond
• Op een toer brei je nooit met meer dan 2 kleuren
• Fair isle patronen zijn symmetrisch zowel horizontaal als verticaal.
• Bij de fair isle techniek loopt er dus steeds een draad mee achter je werk nl. die van de kleur waar je op dat moment niet mee breit. Je creëert dus een extra dik en warm breiwerk.
• De kleuren wisselen elkaar snel af. Er zitten maximaal 7 steken tussen een kleur.

In IJsland gebruikt men vb; wel meer dan 2 kleuren in 1 toer. Ook zijn lang niet alle patronen volledig symmetrisch. Het inbreien gebeurt er ook voornamelijk langs de boorden en op de pas terwijl de romp en de mouwen effen worden gebreid. 

Een beetje geschiedenis...

De techniek "Fair Isle breien" is eigenlijk vernoemd naar het meest Zuidelijke Shetland eiland dat "Fair Isle" heet. Dit eiland ligt ongeveer in het midden tussen de Schotse kust en Bergen in Noorwegen en is slechts zo'n 8 km² groot.

Oorspronkelijk behoorde dit eiland tot het Noors-Deense koninkrijk (het heette toen Friðarey) maar in 1648 werd het Schots en in 1707 uiteindelijk Brits.

Fair Isle is van nature een "arm" eiland. Landbouw is enkel mogelijk binnen ommuurde percelen zodanig dat de gewassen beschermd worden tegen de zeewind. Voorts leefde de bevolking er van schapenteelt en visserij.

De schapen op Fair Isle geven een mooie zachte wol af die bijzonder geschikt is om mee te breien. Het breien zit er bij de vrouwelijke bevolking dan ook reeds eeuwenlang ingebakken. Doordat ze zo'n gedreven breisters waren, was er een overproductie aan breigoed en werd een groot deel daarvan geëxporteerd. Men ruilde het breiwerk tegen producten die niet op het eiland te verkrijgen waren. Er deden heel wat kooplieden het eiland aan want door de strategische ligging van Fair Isle, liepen er een aantal belangrijke zeevaartroutes langs het eiland.

Zo gaat er een hardnekkig gerucht de ronde dat de vrouwen op Fair Isle de Fair Isle techniek leerden van Spaanse schipbreukelingen die in 1588 noodgedwongen een winter op het eiland doorbrachten. De oudste afbeelding van Fair Isle breiwerk dateert echter uit 1857. Het lijkt dus erg onwaarschijnlijk dat er reeds aan Fair Isle breien werd gedaan in 1588 zonder dat daar ook maar één afbeelding over te vinden is.

In de 19de eeuw verhuisde de productie van breiwerk naar Groot-Brittannië doordat men daar een methode hand ontwikkeld om machinaal breiwerk te produceren. Dat was natuurlijk een ramp voor de inwoners van de Shetland eilanden en dus ook voor Fair Isle! Maar ze bleven niet bij de pakken zitten en focusten zich vanaf dan op breiwerk dat niet machinaal kon vervaardigd worden. Op de grotere Shetland eilanden ging men kant- en kunstbreien. De vrouwen van Fair Isle kregen via de kooplieden Baltisch jacquardbreiwerk afkomstig uit Estland en Finland in handen. Daar vonden ze hun inspiratie om zich te concentreren op meerkleurig breiwerk.

Aanvankelijk was het Fair Isle breien helemaal onbekend. Maar deze afbeelding bracht daar verandering in

In 1921 kreeg de Prince of Wales (de latere koning Edward VIII) een fair isle trui cadeau van James A. Smith, een handelaar uit Lerwick op de Shetlands. De prins droeg deze trui op de St. Andrews Golf Club en staat met de fair isle trui ook op een schilderij. De prince of Wales was in zijn tijd een echte trendsetter op vlak van mode waardoor Fair Isle breiwerk in een mum van tijd plots beroemd werd.

Fair Isle breien... hoe begin je eraan?

Wanneer je voor het eerst een trui met inbreimotieven gaat breien, is dat best wel spannend! Ben je echter reeds vertrouwd met het rondbreien van een trui dan lukt het je zeker en vast!

Bottom up

Fair Isle truien worden doorgaans van onder naar boven (bottom up) gebreid in het rond.

Telpatroon

Typisch voor truien met een "fair isle" motief is dat je daar waar je gaat inbreien volgens een telpatroon dient te breien. Een telpatroon lees je van rechts naar links en van onder naar boven. Elke steek wordt voorgesteld door een hokje. Het hokje heeft de kleur van de draad waarin je de steek moet breien.

Het totale aantal steken op je toer is steeds een veelvoud van het aantal steken in je telpatroon. Indien je minderingen dient uit te voeren zal de ontwerper van het patroon hier ook steeds rekening mee houden.

TIP: Zelf vind ik het bijzonder handig om behalve bij het begin van mijn toer een stekenmarkeerder aan te brengen ook stekenmarkeerders te plaatsen die telkens één volledig telpatroon aanduiden. vb. het telpatroon bestaat uit 18 steken --> ik plaats elke 18 steken een stekenmarkeerder (in een andere kleur dan die van het begin van mijn toer ;-) ) Ik vind dit een goede visuele hulp die het fair isle breien structureert.

Hoe hou je die draden vast?

Er zijn verschillende technieken om de draden vast te houden. De manier van jouw voorkeur is heel erg persoonlijk dus trial en error is de beste manier om erachter te komen wat jou het meeste ligt.

Ik brei liefst met mijn draden rechts óf links

Er zijn 2 manieren... Ofwel laat je telkens de draad die je niet nodig hebt vallen en hou je die die je nodig hebt vast. Deze techniek is best tijdrovend maar wel de gemakkelijkste om mee te beginnen. Je kan echter ook beide draden over je wijsvinger leggen of een draad over je wijsvinger en een draad over je middelvinger of... wat voor jou het handigste werkt. Deze technieken kun je zowel met je rechterhand als met je linkerhand toepassen.

Ik brei met mijn draden in beide handen

Deze manier geniet ondertussen mijn voorkeur. Je legt 1 draad over de linkerwijsvinger en 1 draad over de rechterwijsvinger. Eens je de techniek onder de knie hebt, werkt hij bijzonder vlot.

Kim (van breistudio Kim) maakte een heel duidelijke tutorial.hierover.

Den draad...

Doordat je met 2 kleuren breit over de hele toer loopt er steeds een draad mee achter het breiwerk. Zorg ervoor dat je deze zeker niet te strak aantrekt want anders zou je breiwerk wel eens kunnen tegen trekken.

TIP: Als je voor het eerst fair isle breit, trek dan regelmatig de steken even open terwijl je breit. Zo ben je zeker dat er voldoende draad zit achteraan.

De draden achter het breiwerk zijn liefst niet langer dan 2,5 cm. Lange loshangende lussen ogen niet zo mooi... ookal is het "maar" de binnenkant van je werk. Indien je meer dan 5 steken moet overbruggen, laat je de meeloopdraad in het midden van het stekenaantal dat je dient te overbruggen gedurende 1 steek achter de breidraad lopen. Hierdoor fixeer je de meeloopdraad en zit hij geankerd.

Fair Isle is minder rekbaar door de meeloopdraden. Wanneer je sokken (of een muts) breit met fair isle motief is er echter een techniek die je kan toepassen om je sokken toch voldoende rekbaar te maken. Mr. Knitbear heeft hier een fantastische tutorial over gemaakt.

Materiaal en patronen:

In de culturen waar de inbreipatronen hun oorsprong vonden, worden deze truien steevast met ruwe onbehandelde wol gebreid. Doorgaans kennen deze culturen een kouder klimaat waar deze "buitentruien" met hun isolerende functie een echte must have zijn.

Het IJslandse merk Lopi is bijzonder gekend voor zijn prachtige inbreipatronen en de Lettlopi en Alafosslopi wol waarmee je deze truien breit. Zij vierden onlangs hun 30 jarig bestaan en brachten een prachtige luxueuze versie uit van patronenboek Lopi 41.

Ook het Finse merk Novita heeft Icelandic Wool in zijn assortiment en toffe inbreipatronen beschikbaar.

Voorts is het boek "Noorse truien breien" van Linka Neuman een echte bestseller geworden nadat het in augustus in het Nederlands verscheen. Ook zij maakt voor haar patronen enkel gebruik van ruwe wol. Voor dit boek maakte ik zelf wel een lijst met alternatieve garens voor zij die graag een noorse trui willen breien maar hem ook binnen willen dragen. Mocht je het boek aankopen, vraag er dan zeker naar en dan ontvang je de lijst via mail ;-)

Heb je al wat ervaring in het fair isle breien en krijg je zin om te experimenteren met fair isle in een patroon van een eenvoudige trui? Dan is het boek "200 Fair Isle breipatronen" een goede aanvulling in jouw persoonlijke bibliotheek! Behalve 200 fair isle patronen vind je ook heel wat technische uitleg in het boek die voorzien wordt van handige foto's.

Heb je nog vragen of advies nodig bij de keuze van een goed patroon, het juiste materiaal... Aarzel dan zeker niet om te mailen of een afspraak vast te leggen hier ter plaatse! Ik help je heel graag op weg!